महेन्द्र जिसी
पर्वत, फाल्गुन १५
हिउँदमा वर्षा नभएपछि हिउँदे खेती कम गरिएको छ । पर्वतमा २८ हजार हेक्टरमा सिचाई पुगेको भएपनि हिउँदमा वर्षा नभएका कारण गहुँ जौ र आलु, फापर, तोरी को खेती कम भएको हो । खेती पातीको क्षेत्रफल कमी हुँदा वन्य जन्तुले दुख दिने गरेको ग्रामीण क्षेत्रका किसानहरुले गुनासो गरेका छन । गाउँमा युवा पुस्ताको बसोबास कमी हुँदै जान थालेपछि खेती पातीको क्षेत्रफल पनि घटदै गएको छ । खोलाको सिँचाईको भरमा थोरै क्षेत्रफलमा लगाएको हिउँदे खेती जोगाउन किसानलाई अहीले चुनौती भएको हो ।
फलेवास ४ कि तुलशी भुजेलले नहरको पानीको भरमा लगाएको खेती दुम्सी, खरायो र बाँदर बाट जोगाउन समस्या भएको बताईन । उनले शारी र तन्नाले बल्ल तल्ल बेराबार पारेर जोगाएको बताईन । आलु खेती विस्तारमा भईरहेको पर्वतमा आलु खेती दुम्सीबाट जोगाउन किसानहरुले सारी, तन्ना झुल जस्ता कपडाले बार बन्देज गर्न लागेका छन । विशेष गरी दुम्सी र खरायोले फल्ने समयको आलु खाईदिने गरेका कारण रातको समयमा आलु जोगाउन यस्तो प्रविधि अपनाएको पर्वत भँगारका किसानले बताए ।
विहानै झिसमिसैमा फाँटको डिलमा पुगेर बाँदर लखेटदै साँझ सम्म कुर्दा पनि खेती जोगाउन नसकिएको किसानहरुले बताएका छन । त्यतीमात्र नभई बाँदर, मृग, दुम्सी, खरायो लगायतका बन्य जन्तुले लगाएको वाली खाईदिने गरेका हुन । बाँदर र बन्य जन्तु बाट लगाएको खेती जोगाउँन गाँउले पालो लगाएर खेतीमा कुरेर बस्ने गरेको फलेवास नौवीसे फाँटका केदार लम्सालले बताए ।
गएको असोज महीना देखी रोकिएको वर्षा फाल्गुनको पहीलो साता सम्म नहुँदा किसानहरुले बल्लतल्ल भएको खेतिलाई वन्य जन्तुबाट जोगाउन यो जुक्ति अपनाएका हुन् ।
पर्वतका अधिकाँश फाँटहरु हिउँदे खेति हुन नपाएर बाँझै रहेका छन । हिउँदै सिँचाई पुग्ने थोरै मात्रै क्षेत्रफलमा लगाइएको खेती पनि अहीले वन जन्तु बाट जोगाउन पर्वतका किसानलाई समस्या भएकोले किसानहरुले रात्रिकालीन वन्य जन्तुलाई तर्साउन र खेति जोगाउन रंगीन र हावाले हल्लाउदा चलायमान आकृति देखिने कपडाहरुले बारबेर गर्ने जुक्ति अपनाएका छन् ।