विहादीले कृषि विकासका लागि भूमी बैंक र कृषक पाठशाला परिचालन गर्ने 

आरसी सबाल : विहादी  गाउँपालिकाले कृषि क्षेत्रको  बजेटलाई कसरी व्यवस्थीत गर्न खोज्दै छ ?

अध्यक्ष : कृषि हाम्रो ग्रामीण अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड भएकोले, यसलाई दिगो र उत्पादनशील बनाउनका लागि हामीले विभिन्न योजना र कार्यक्रमहरूमा बजेट विनियोजन गरेका छौं।

पहिलो प्राथमिकता कृषकलाई आवश्यक पर्ने आधुनिक प्रविधि र तालीमको पहुँच रहेको छ । यसका लागि बजेटको केही हिस्सा कृषि तालिम, विउ वितरण तथा प्रविधि हस्तान्तरणमा छुट्याइएको छ, ताकि कृषकहरूले नवीनतम खेती प्रणाली र उन्नत बीउ बिजनको प्रयोग गर्न सकून् ।  जसमा आधुनिक हाईटेक टनेल वितरण, बहुवर्षिय योजना, मिनिटिलर वितरण, कृषि एम्बुलेन्स, उन्नत बीउ बिजन वितरण, कृषि पकेट क्षेत्र लगायत आईपिएम कृषक पाठशालामा बजेटको केही भाग छुट्याइएको छ ।

दोस्रोमा , सिंचाइ प्रणालीको सुधार र विस्तारमा लगानी गरिएको छ। कृषि उत्पादन बढाउनका लागि पर्याप्त सिंचाइको व्यवस्था अत्यन्त महत्त्वपूर्ण हुने भएकाले सिंचाइ परियोजनाहरूमा बजेट छुट्याइएको छ ।  चालु आर्थिक वर्ष २०८१÷८२ मा ४ करोड भन्दा बढी बजेट सिंचाइ कार्यक्रमहरूमा विनियोजन गरेका छौं।

तेस्रो,बाली संरक्षण, वालि विपदव्यवस्थापनका लागि कोष स्थापनाको लागि पहल, बालि विमाको अवधारणा र आर्थिक सहायताको विषयलाई जोड दिएका छौ ।

चौथो, कृषि तथा उत्पादन प्रणालीलाई प्रोत्साहन गर्न आवश्यक अनुदान प्रदान गर्ने कार्यमा बजेट विनियोजन गरिएको छ।

यसरी, हाम्रो गाउँपालिकाले कृषकको उत्पादनशीलता वृद्धि गर्न र दिगो कृषि प्रणालीलाई आत्मसात् गर्न सक्ने गरी बजेटलाई व्यवस्थापन गरेको छ । हामी कृषकहरूको जीवनस्तर सुधार गर्न प्रतिबद्ध छौं र यो बजेट विनियोजन पनि त्यसैको एउटा महत्वपूर्ण हिस्सा हो।

आरसी सबाल: धेरै किसान रहेको गाउँ पालिकामा जिवीकोपार्जन सुधारसँगै कृषि व्यावसायलाई  विकास गराउन स्थानीय सरकारले केके गर्न सक्ने रहेछ ?

अध्यक्ष : धेरै कृषक रहेको हाम्रो गाउँपालिकामा कृषिलाई केवल जीविकोपार्जनको माध्यममा सीमित नराखी व्यावसायिक बनाउनका लागि स्थानीय सरकारले विभिन्न पहलहरू गर्न खोज्दैछ । आधुनिक कृषि प्रविधिको प्रोत्साहन गर्दै व्यावसायिक कृषि विकासका लागि आधुनिक प्रविधि र यान्त्रिकरणः ट्र्याक्टर, थ्रेसर, मलजल प्रणाली, र अन्य यन्त्रहरूको प्रयोगलाई प्रोत्साहन गर्दै अनुदान उपलब्ध गराउन  व्यवस्था गर्न सकिन्छ । कृषकलाई आधुनिक कृषि प्रविधि, जैविक खेती, फसल विविधीकरण, र बजार व्यवस्थापनका विषयमा तालिम उपलब्ध गराउन सकिन्छ। यसले कृषकलाई नयाँ प्रविधि र सीप प्रयोगमा सक्षम बनाउँछ, जसले व्यावसायिक कृषिमा उनीहरुको आत्मनिर्भरता बढाउँछ। साथै उत्पादनमा जोडिएका कृषकहरुलाई कृषि पकेट क्षेत्रमा भ्रमण गराउने, सफलताका कथाहरु सुनाएर

प्रोत्साहन गर्न सकिन्छ ।

कृषकको उत्पादनलाई बजारसम्म पुर्‍याउन र तिनीहरूको उचित मूल्य सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ। गाउँपालिकाले सहकारी, संघसंस्था, वा निजी क्षेत्रसँग सहकार्य गर्दै बिक्री केन्द्र वा स्थानीय बजारको व्यवस्था गर्न सक्छ। कृषि जोखिमपूर्ण व्यवसाय भएकाले मौसम, प्राकृतिक विपद्, वा रोगहरूको प्रभावबाट बच्नका लागि एक विपद् व्यवस्थापन कोष, बाली विमा, क्षतिपूर्ति कोष स्थापना गर्न सकिन्छ, जसका माध्यमबाट कार्यक्रमलाई थप प्रभावकारी बनाउछ । बीउ, मल, विषादी, र सिँचाइ प्रणालीमा सहुलियत अनुदान दिई कृषकलाई प्रोत्साहन गर्न सकिन्छ।

हाम्रो गाउँपालिकाले कृषकलाई यी सेवा र सुविधाहरू उपलब्ध गराउन प्रतिबद्ध छ। यसले कृषकको जीविकोपार्जनलाई सुदृढ गर्दै उनीहरूको जीवनस्तरमा पनि सुधार ल्याउने विश्वास लिएका छौं।

आरसी सबाल: बाँझो जमीनलाई उपयोगमा ल्याउन कुनै योजना बनाउनु भएको छ, कसरी गराउँदै हुनुहुन्छ ?

अध्यक्ष:  बाँझो जमीनलाई उपयोगमा ल्याई उत्पादनशील बनाउन हाम्रो गाउँपालिकाले विशेष योजना बनाएको छ । कृषि विस्तार र स्थानीय स्रोतको सदुपयोगका लागि बाँझो जमिनलाई खेतीयोग्य बनाउनका लागि साना जमिन भएका कृषकहरूलाई सहकारी वा सामूहिक खेतीमा जोड्ने प्रयास भइरहेको छ, साथै समूहलाई प्रोत्साहन गर्न अनुदान र तालिम प्रदान गरिएको छ।

बाँझो जमिनलाई कृषि उत्पादनमा रूपान्तरण गर्न चाहने कृषक वा समूहमाथि स्थानीय सरकारले सिंचाइ, बीउ, मल, र यान्त्रिकरणमा अनुदानको सुविधा दिन्छ, नगदे बाली र फलफूल खेती प्रोत्साहनमा अदुवा, अलैंची, कफी लगायत फलफूल खेतीलाई प्रोत्साहित गरिँदैछ। सिंचाइ सुविधा विस्तार गरिदै छ, स्थानीय कृषकलाई बाँझो जमीनको सदुपयोग र नयाँ खेती प्रणालीमा तालिम तथा प्रोत्साहन कार्यक्रम सञ्चालन गरिँदैछ । यसले कृषकलाई बाँझो जमिनलाई उत्पादनशील बनाउन प्रेरित गर्दैछ ।

कृषि भुमी बैंकको अबधारणा अगाडी बढाएका छौ, हामी बाँझो जमिनलाई उत्पादनशील बनाउन सबै आवश्यक स्रोत, सुविधा, र तालिम उपलब्ध गराइरहेका छौं, गर्दै छौ, ताकि हाम्रो गाउँपालिकाको प्रत्येक टुक्रा जमीनले समुदायको समृद्धिमा योगदान पुर्‍याउन सकोस् ।

आरसी सबालःकृषि भुमी बैंकको अबधारणा ल्याउनु भएको छ,  यो नयाँ अभ्यासको  थालनी गराउँने योजना केके छन ?

अध्यक्ष : कृषि भूमि बैंकको अवधारणा विहादी गाउँपालिकामा पहिलो पटक थालनी गर्न लागेका छौं, यो प्रकृयामा छ, जसको उद्देश्य बाँझो तथा उपयोगमा नरहेका जमिनलाई कृषिका लागि पुनःसक्रिय बनाउनु हो। यस अवधारणामार्फत स्थानीय कृषक, जमिनधनी, र नयाँ पुस्तालाई कृषिमा आकर्षित गर्दै गाउँपालिकामा कृषि उत्पादन बढाउन हामीले विभिन्न योजना अघि सारेका छौं। बाँझो तथा खाली जमीनको अभिलेखिकरण गरी उपयोगी बनाउन सम्भावनाहरू पहिचान गर्न मद्दत गर्दछ । धेरै भू–धनीहरूका जमिन बाँझो छ भने कतिपय कृषकसँग जमिन छैन। भूमि बैंक मार्फत भू—धनी र जमिनको आवश्यकता भएका कृषकहरूबीच सहकार्य गराई जमिन भाडामा वा साझेदारीमा दिने व्यवस्थामा जोड दिने छौं। यसले बाँझो जमिनलाई पुनः उपयोगमा ल्याउन सहयोग पुर्‍याउँछ ।

भूमि बैंकका जमिनलाई सहकारी र सामूहिक खेतीका लागि विशेष प्राथमिकता दिइनेछ । यसले कृषकहरूलाई समूहमा एकीकृत भएर सहकार्य गर्न र ठूलो मात्रामा उत्पादन गर्न प्रोत्साहित गर्दछ। बाँझो जमीनलाई लाभदायक बनाउने उद्देश्यले कृषि भूमि बैंकमा उपलब्ध जमिनमा नगदे बाली, फलफूल खेती, र जैविक खेतीको प्रोत्साहन गर्ने योजना छ । कृषि भूमि बैंक अन्तर्गत उत्पादित बालीहरूको उचित मूल्य सुनिश्चित गर्न, गाउँपालिकाले बजार व्यवस्थापनको जिम्मा पनि लिनेछ। सहकारी वा स्थानीय बिक्री केन्द्रको स्थापना गर्दै कृषकलाई प्रत्यक्ष बिक्री र बजारसँग जोड्ने योजना बनाएका छौं। हाम्रो लक्ष्य बाँझो जमीनलाई उत्पादनशील र दिगो बनाउनका साथै कृषकलाई सशक्त बनाउनु हो। यस अवधारणाले विहादी गाउँपालिकामा कृषि र अर्थतन्त्रमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउने विश्वास छ।

आरसी सबाल : तपाईको  गाउँ पालिकामा बाँझो जमीन के कसरी रहेको रहेछ ?

अध्यक्ष : हाम्रो विहादी गाउँपालिकामा बाँझो जमीनको अवस्था विविध कारणले प्रभावित भएको छ । यहाँको भू—भागमा रहेको बाँझो जमीनको मुख्य कारण भनेका श्रमशक्ति अभाव, सिंचाइको समस्या, र नयाँ पुस्ताको कृषिप्रति घट्दो रुचि हुन् ।  धेरैजसो बाँझो जमीन ती परिवारको हो, जसका सदस्य रोजगारी वा अन्य कारणले बाहिर गएका छन्, जसले गर्दा जमीन प्रयोगविहीन अवस्थामा रहेको छ । हाम्रो गाउँपालिकामा बाँझो जमीनको मात्रा न्यून गर्न र यसलाई कृषि उत्पादनमा पुनःसक्रिय बनाउन कृषि भूमि बैंकको अवधारणामार्फत व्यवस्थित गर्न र कृषि उत्पादनमा रूपान्तरण गर्ने हाम्रो प्रयास हो, जसले कृषकको आयआर्जनमा वृद्धि गर्नेछ ।

आरसी सबालःआईपिएम कृषक पाठशालाबाट पनि किसानलाई कृषि पेशामा सकृय बनाउँदै हुनुहुन्छ,खेती सुधार के कस्तो परिवर्तन पाउनुभएको छ ?

अध्यक्ष : आईपिएम कृषकपाठशालाको माध्यमबाट हामीले कृषकहरूलाई कृषि पेशामा सकृय बनाउँदै, कृषि उत्पादनको गुणस्तर सुधार र पर्यावरणीय संरक्षणमा महत्वपूर्ण काम गर्दैछौं। यो कार्यक्रमले विशेष गरी कृषकलाई जैविक विषादीको उत्पादन र प्रयोग, रासायनिक कीटनाशकको विवेकपूर्ण प्रयोगमा सचेत बनाउने, र वातावरणीय प्रभावलाई कम गर्दै अधिक उत्पादन प्राप्त गर्नका लागि गरिएकोडिजाइनहो।

आईपिएम पाठशालामा प्रशिक्षणका माध्यमबाट कृषकहरूले रासायनिक कीटनाशक र मलको अत्यधिक प्रयोगमा कमी ल्याएका छन् । यसले माटोको उर्वरता बढाउँछ र वातावरणीय असरलाई न्यून बनाउँछ । यस प्रविधिको माध्यमबाट कीट र रोगहरूको पूर्वानुमान र प्रभावकारी नियन्त्रणका उपायहरू सिकेका छन् । यसले उत्पादनको क्षति कम गराउँछ र बालीको स्वास्थ्यमा सुधार ल्याउँछ। साथै कृषकहरूले अब एकल बालीको सट्टा, विभिन्न प्रकारका बालीहरूको सँगै खेती गर्ने प्रवृत्ति अपनाएका छन  ।

 यसले माटोको उर्वरता बचाउँछ र कृषकलाई अधिक उत्पादन र लाभ प्राप्त गर्न मद्दत पुर्‍याउँछ ।

आईपिएम पाठशालाका अन्य फाईदाहरु पनि छन जस्तै कृषकहरूले कम पानीमा अधिक उत्पादन गर्ने, पानीको बचत र कृषिको दिगो विकास गर्ने, कृषकलाई लागतमा कमी ल्याउने, उच्च प्रविधिको प्रयोग र उत्पादनमा वृद्धि गर्न मद्दत पुर्‍याएको छ र कृषकहरूले जैविक मल र अन्य पर्यावरणमैत्री उपायहरूको प्रयोग गरेर उत्पादनमा सुधार ल्याएका छन् , यसरी आईपिएम पाठशालाको प्रयासले कृषकको ज्ञान सिप क्षमता बढाउदै आत्मनिर्भरता बढाउँछ र समग्रमा कृषि क्षेत्रमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याएको छ ।

आरसी सबाल: अन्तमा थप  केही भन्नुहुन्छ कि ?

अध्यक्ष :मैले यसअघि प्रस्तुत गरेका योजनाहरू र कार्यक्रमहरू हाम्रो गाउँपालिकाको समृद्धि र कृषिको दिगो विकासका लागि महत्वपूर्ण आधार हुन् । हाम्रो सबै योजनाहरू र विकासका कामहरूमा स्थानीय समुदायको पूर्ण सहभागिता सुनिश्चित गर्नका लागि निरन्तर प्रयास गर्दैछौं। कृषि क्षेत्रमा सुधार ल्याउनका लागि कृषकलाई शैक्षिक र प्राविधिक तालिम प्रदान गर्ने प्रक्रिया जारी छ। हामीले पर्यावरणीय र दिगो विकासका लागि जैविक खेती र हरित क्रान्तिका कदमहरूलाई प्रोत्साहित गर्दै, कृषि उत्पादनसँगै माटो र जलको संरक्षण गर्न पहल गर्दैछौं।हामीले कृषिमा यान्त्रिकरण र नयाँ प्रविधिहरूको प्रयोगको लागि सहयोग पुर्याउने योजना बनाएका छौं।

आशा छ कि विहादी गाउँपालिकाको समग्र विकासका लागि सबै योजनाहरू सफलतापूर्वक कार्यान्वयन गर्न सक्छौं र यहाँका कृषक र समुदायलाई आर्थिक र सामाजिक समृद्धिमा सहयोग पुर्याउन सक्नेछौं ।