मह तथा मौरी मेलामा सरोकारवालाहरु कठघरामा 

पोखरा महानगरको कृषि विकास शाखाले हालै आयोजना गरेको मह तथा मौरी मेलाका अवसरमा मौरीपालन क्षेत्रसँग सम्बन्धित सरोकारवालाहरुलाई कृषि सबालको  कठघरामा उभ्याइएको छ  । मह उत्पादन, मौरीका रोग, महबजार,  कृषि नीति र बजार सुशासनका विषयमा कठघराम उभ्याइएका प्रतिनीधीहरुमा गम्भीर छलफल भएको छ  । उक्त अवसरमा मौरीपालक महासंघका श्रीभद्र बराल, मौरी अनुसन्धानकर्ता सुजन अमगाई, स्थानीय तह प्रतिनधिी अमृत तिमिल्सीना, महानगर कृषि शाखा प्रमुख मनहर कडरीया र प्रदेश सरकारका कृषि सचिव बासुदेव रेग्मीसमेतको सहभागीतामा भएको बहशमा जलवायु परिवर्तन, विषादी प्रयोग र बजार व्यवस्थापन मौरीपालन क्षेत्रका प्रमुख चुनौतीका रूपमा औंल्याइएको छ  ।

मौरीपालक महासंघका अध्यक्ष श्रीभद्र बरालले मौरीपालनबाट किसानले वार्षिक आम्दानी लिन सक्ने सम्भावना भए पनि पछिल्ला वर्षहरूमा मौसमी अनिश्चितता, नयाँ–नयाँ रोग र विषादीको अन्धाधुन्ध प्रयोगले उत्पादन घट्दै गएको बताए  । ‘मह उत्पादन बढाउन सकिन्छ, तर मौरी सुरक्षित नभएसम्म किसानको आम्दानी सुरक्षित हुँदैन,’ उनले भने  ।

उनका अनुसार कासकीका मह उद्यमीले प्रत्यक्ष बजारिकरणमार्फत उपभोक्तासँग जोडिएकाले स्थानीय मह बजारमा विचौलीयाको प्रयोग नभएको बताए  ।

मौरी अनुसन्धानकर्ता सुजन अमगाईंले मौरीमा देखिँदै आएका रोग, कीरा र जलवायु परिवर्तनका असरबारे अनुसन्धान जारी रहेको जानकारी गराए  । ‘जलवायु परिवर्तनसँगै मौरीको व्यवहार, फूल फुल्ने समय र परागकण प्रणालीमा परिवर्तन देखिन थालेको छ,’ उनले भने  । उनले जैविक र जलवायुमैत्री मह उत्पादनका लागि वैकल्पिक प्रविधि र व्यवस्थापन अभ्यास विकास हुँदै गएको पनि उल्लेख गरे।

महानगर कृषि महाशाखाका मनहर कडरियाले मौरीपालकका लागि घार, सामग्री र अनुदान वितरण पारदर्शी प्रक्रियामार्फत भइरहेको दाबी गरे। तथापि, बहसमा सहभागीहरूले अनुदानसँगै गुणस्तर अनुगमन र उपभोक्ता सचेतनामा पनि स्थानीय तह सक्रिय हुनुपर्ने धारणा राखेका थिए।

प्रदेश कृषि सचिव बासुदेव रेग्मी ले ‘एकै विश्व—एउटै स्वास्थ्य’ नीतिअनुसार मौरीलाई कृषि र वातावरणको संवेदनशील सूचकका रूपमा हेर्नुपर्ने बताए  । उनले रासायनिक विषादीको प्रयोग पूर्णतया नियन्त्रण गर्न नसकिने, सन्तुलीत र सुरक्षित प्रयोग गर्न सकेमा पनि महको शुद्धता निर्माणमा योगदान पुग्ने बताएका थिए  ।

बहशमा महानगर वडा नं १६ का वडाध्यक्ष अमृत तिमिल्सीना ले ‘एक वडा–एक कृषि प्राविधिक’ व्यवस्था गर्ने प्रतिबद्धता कार्यान्वयन गर्न नसकिएको भएपनि एक प्राविधिकका लागि ४ देखि ६ वडा ‘डेडीकेट’ गरेर भएपनि सेवा—टेवा गरेको र आफनो वडामा एक वडा एक प्राविधिक व्यवस्थापन गर्न नीतिगत रुपमा बाधा नभएको बताए  । तर बहसमा किसान प्रतिनिधिहरूले कृषि उत्पादनमुखी वडामा प्राविधिक जनशक्तिको अभाव अझै चुनौतीकै रूपमा रहेको बताए  ।

बहसको निष्कर्षमा सहभागीहरूले मौरीको स्वास्थ्य संरक्षण, विषादी नियन्त्रण, जैविक मह उत्पादन प्रवद्र्धन र पारदर्र्शी बजार व्यवस्थापन बिना मौरीपालन क्षेत्र दिगो हुन नसक्नेमा जोड दिए  । मह तथा मौरी मेलाले कृषि उत्पादन र पोषणको विकल्पको श्रोत दिनमा मौरीको योगदान तथा प्रकृतिका कुटुम्ब किराहरुको योगदानबाट मानिसका लागि समृद्धिको पहल भएकाले उनिहरु प्रति ‘हार्मोनीपूर्ण’ सम्बन्धको खाँचो रहेको सहभागीहरूको निष्कर्ष रहेको छ  ।

मेलाकै अवसरमा किसानहरुका बिच वक्तृत्वकला प्रतियोगिता, महकाडने प्रतियोगिता, खुल्ला कृषि प्रस्नोत्तरी प्रतियोगिता समेत आयोजना गरिएको थियो  । वक्तृत्वकला र महकाडने प्रतियोगितामा पचभैयाका मौरीपालक  सुर्य लामिछाने  प्रथम भएका छन भने चापाकोटका जीवनाथ लामिछानेले दोश्रो पुरस्कार पाएका छन्  ।  मेलाका अवसरमा पोखरा महानगर पालिका ३३ निबासी गोबिन्द चापागाईलाई महानगर कै उत्कृष्ट मौर्रीपालक पुरस्कार द्वारा पुरस्कृत गरिएको जनाइएको छ  ।